دوره بحرانی رشد علف های هرز :

دوره بحرانی رشد علف های هرز عبارت از کوتاهترین دوره زمانی (time span) از مراحل رشد (ontogeny) گیاه اصلی که با کنترل علف های هرز بتوان به بیشترین بازده اقتصادی دست یافت ؛ یعنی با کنترل علف های هرز در طی یک دوره زمانی کوتاه بتوان به نزدیک ترین حد تولید محصول در حالت کنترل کامل علف های هرز در تمام فصل رشد گیاه اصلی نائل آمد. این مسئله مبتنی بر شناخت اکولوژی گیاهی است بطوریکه گیاهان زودتر استقرار یافته تمایل به محروم سازی سایر گیاهان از آب ، نور و عناصر غذایی را دارند.

— از اصول اکولوژی گیاهی استنباط می گردد که گیاهان اصلی خواهان یک دوره عاری از علف های هرز در آغاز معادل 3 – 4 کل دوره رشد می باشند . پژوهندگان دریافتند که دوره بحرانی رشد علف های هرز در کشت مستقیم برنج طی ۶۰-۵۰ روز پس از سبز شدن بذور برنج است در حالیکه دوره بحرانی علف های هرز در کشت نشائی برنج در فاصله ۴-۳ هفته بعد از نشاء کردن معادل ۹-۶ هفته از آغاز سبز شدن محصول در خزانه است . بعنوان مثال علف های هرز در زراعت ذرت طی ۳-۲ هفته آغازین پس از سبز شدن محصول بمیزان ۱۸-۱۵ درصد کل رشد خود را تکمیل می سازند در حالیکه ذرت فقط ۳-۲ درصد مراحل رشد خود را به انجام می رساند . چنین مشاهداتی بر اولویت بخشیدن کنترل علف های هرز در اوایل فصل رشد گیاهان جهت دستیابی به عملکرد مطلوب اذعان می دارند
— نتایج پژوهشی همچنین مؤید این هستند که دوره بحرانی رشد علف های هرز برای نیشکر حدود ۱۶-۴ هفته پس از کاشت قلمه ها می باشد . دوره بحرانی رشد علف های هرز برای گیاه سیب زمینی ۴-۲ هفته پس از کاشت است و هرگونه تأخیر در کنترل علف های هرز منجر به افت شدید عملکرد غده ها می گردد . هر چه بر عاری بودن علف های هرز در دوره بحرانی (Weeded) گیاهان افزوده گردد ، بر میزان راندمان محصول افزوده می شود در حالیکه هر چه علف های هرز مدت بیشتری از دوره بحرانی را اشغال کنند (Weedy) ، از راندمان محصول کاسته می شود

فاکتورهای مؤثر بر رقابت علف های هرز عبارتند از :

الف) زمان سبز شدن علف های هرز :

—- علف های هرزی که زودتر از سایرین سبز می شوند، قادر خواهند بود از عوامل رشد بیشتری بهره مند شوند و بخوبی استقرار یابند . علف های هرز بیشترین رقابت را در دوره جوانی گیاهان آپارتمانی اصلی بروز می دهند چنانکه عدم کفایت نور ، آب و عناصر غذایی سبب محدودیت رشدشان خواهد شد بنابراین حضور علف های هرز در اوایل رشد گیاهان اصلی سبب بیشترین کاهش عملکرد محصول می گردد
ب) شکل رشد علف های هرز :
—- شکل رشد (growth form) علف های هرز از دو بخش اصلی تشکیل می شود : ١- عادت رشد (growth habit)_
این موضوع بستگی به گسترش ریشه ها ، ارتفاع گیاه ، وسعت برگ ها و مقدار شاخه دهی علف های هرز دارد.
۲- سرعت رشد (growth rate) : این موضوع بستگی به سرعت ایجاد کانوپی علفهای هرز برای سایه اندازی بر دیگر گیاهان دارد
پ) تراکم علف های هرز :

— برتری علف های هرز از نظر تعداد سبب می گردد که دستیابی گیاهان اصلی به عناصر غذایی ، آب و نور کاهش یابد و این موضوع از جنبه های رقابت پذیری علف های هرز می باشد . افزایش تراکم گیاهان زراعی باعث توزیع منابع رشد بین آنها می شود ولیکن افزایش تراکم علف های هرز مسیر توزیع منابع را به سمت گیاهان ناخواسته منعطف می سازد . بعنوان مثال هر یک کیلوگرم افزایش در ماده خشک تولیدی علف های هرز مساوی یک کیلوگرم کاهش ماده خشک محصول تولیدی است. بیشترین تراکم علف های هرز عموما در خاک های کشاورزی و یکنواخت (distributed) در مقایسه با خاک های غیر کشاورزی (undistributed) رخ می دهد.
ت) دوره رشد علف های هرز :

— دوره رشد علف های هرز اهمیتی یکسان با سایر فاکتورهای رقابت دارد . اگر علف های هرز اجازه رشد در یک دوره طولانی از زندگی گیاهان اصلی را بیابند آنگاه ممکن است عملکرد بنحو رقت انگیزی کاهش یابد چنانکه عدم حضور علف های هرز طی ۳-۲ هفته پس از رشد گیاه اصلی بر عملکرد آنان مؤثر واقع می شود . این موضوع بویژه در مورد زمین هایی که فقط با باران آبیاری می شوند ، اهمیت بیشتری می یابد . علف های هرز در بسیاری از محصولات گیاهی طی یک دوره ۸-۳ هفته ای پس از کاشت آسیب می رسانند لذا در این مدت باید کنترل شوند.
ث) خصوصیات گونه ای علف های هرز :

علف های هرز حتی در تراکم یکسان نیز دارای توانایی رقابت متفاوتی هستند که از جمله بستگی به عادت رشد و اثرات آللوپاتیک آنها دارد و بدینطریق بر جوانه زنی و رشد گیاهان مجاور تأثیر می گذارند . پژوهش ها نشان می دهند که خردل وحشی باعث کاهش عملکرد بیشتری در گیاه چغندرقند نسبت به دم روباهی زرد می شود . در مناطق خشک نیز علف هرز خارلته (Canada thistle) و نیلوفر وحشی (bind Weed) دارای توانایی رقابت بیشتری نسبت به علف های هرز یکساله هستند زیرا عمق ریشه بیشتری دارند و از رشد زودهنگام و سریعی برخوردارند.
ج) خصوصیات زراعی :

گونه های گیاهان اهلی دارای توانایی متفاوتی با علف های هرز هستند. مثلا توانایی رقابت علف های هرز در گراس های زمستانه ای نظیر : یولاف ، چاودار ، گندم و جو نسبتا کاهش می یابد بطوریکه گیاه جو با رشد سریع ریشه ها نسبت به دیگر گیاهان دارای قابلیت رقابت بیشتری با گیاهان هرز است.
خصوصیات مرتبط با قابلیت رقابت گیاهان اصلی عبارتند از : ویژگی های ساقه دهی شامل : الف) گسترش سریع و پرشاخه و برگ بودن ب ) برگ های افقی در پائین برای سایه اندازی و برگ های فوقانی مایل (obliquely) جهت دریافت نور کافی موسوم به گیاهان “ورین گرا” (plagiotropic پ) شرایط و موقعیت ت ) برگ های بزرگ ث) سیستم فتوسنتزی C۴ ج ) آرایش موزائیکی برگ ها جهت بهترین حائل شدن در برابر نور
چ) عادت رشد صعودی و بالارونده
ح ) تخصیص مواد خشک برای استحکام ساقه های بلند خ) ارتفاع بلند برای سایه اندازی بر اشکوب زیرین ویژگی های ریشه دوانی شامل : الف) نفوذ سریع و زود هنگام در محدوده وسیعی از خاک ب ) تراکم زیاد سیستم ریشه دهی پ) بالا بودن نسبت ریشه به ساقه ت ) بالا بودن نسبت طول به وزن ریشه ها ث ) نسبت بالای ریشه های فعال ج ) داشتن ریشه های موئین فراوان و بلند ج ) پتانسیل بالاتر جذب آب و عناصر غذایی
زمان بندی کنترل علف های هرز :

برای انتخاب بهترین زمان مناسب جهت اجرای عملیات کنترل علف های هرز لزوما باید دارای اطلاعاتی در زمینه چرخه زندگی و طرز تکثیر آنها باشیم زیرا علف های هرز را همواره باید قبل از اینکه تولید بذر نمایند و یا از طریق رویشی تکثیر شوند ، جمع آوری و نابود ساخت
روش های کنترل علف های هرز :
روش های کنترل علف های هرز شامل موارد زیر می باشند :
۱) روش کنترل مکانیکی از جمله :
الف- مالچ سنگین (ضخیم)
ب – وجین دستی

پ – موورزدن

ت – زیر و رو کردن خاک

ث – سوزاندن

ج – استفاده از آب داغ و یا بخار آب

۲) روش کنترل شیمیایی شامل کاربرد علف کش

۳) روش کنترل بیولوژیک نظیر : الف – چرانیدن توسط گوسفندان و غازها ب – استفاده از گیاهان پوششی های معدنی ، آلی و شیمیایی اثرات نوع اقلیم بر خسارتزایی گیاهان هرز : — در آزماشی جامعه گیاهان هرز “واحه سيوا” (Siwaoisis) مورد بررسی قرار گرفت . آنالیزهای فیزیولوژیکی براساس ۱۱۶ گونه گیاه هرزی که از اراضی کشاورزی با غالبیت گیاهان باغی انتخاب شده بودند ، انجام گرفت. در نتیجه سه نوع همبستگی در آنها براساس ساختار گلدهی (floristic structure) و اجزاء (Composition) در ارتباط با شرایط اقلیمی تشخیص داده شد که مورد بحث و بررسی قرار گرفتند . | همبستگی هایی چون : “convolvulus arvensis- Imperatetum cylindrici” و “Euphorbio – stellarietum medici” بعنوان یک ترتیب جدید (new syntax) در مطالعه حاضر تشریح گردیدند، باید بخوبی حفظ و مدیریت شوند تا همچنان بعنوان محل سکونت زنبوران عسل (bumble bee) و سایر حشرات مفید باقی بمانند. علفزارها مملو از گیاهان گلدار وحشی هستند ولیکن بخش هایی که فاقد چنین وضعیتی باشند ، باید در هنگام شخم زدن به بذرپاشی ترمیمی آنها با بذور گیاهان علفزار (meadow) پرداخت بسیاری از علف کش های قابل مصرف در باغات بخوبی بر علف های هرز یکساله مؤثرند اما فقط برخی از آنها قادر به کنترل انواع چندساله هستند بنابراین باید قبل از غرس نهال ها به پاکسازی بستر باغ از علف های هرز چندساله پرداخت. ایده آل چنین است که بستر مورد نظر جهت احداث باغ را بصورت نکاشت یا آیش برای دو سال حفظ کنند و یا اینکه در این مدت آن را به کاشت محصولات ردیفی (row
cropped) تخصیص دهند. از عملیات عادی در این رابطه چنین است که زمین را برای مدتی اجاره می دهند تا به کاشت محصولات زراعی نظیر ذرت و گندم اختصاص یابد زیرا هیچکدام از غلات مذکور میزبان بیماری ویروسی “لکه حلقوی گوجه فرنگی” (tomato ringspot virus) نیستند

از علف کش گیفوسیت (رانداپ) بصورت سراسری و یا نواری می توان طی پائیز قبل از کاشت نهال های میوه برای کنترل گراس های چند ساله استفاده نمود (۶۴). باید مواظبت نمود تا نوع علف کش های مصرفی را براساس تناوب گیاهان پوششی انتخاب نمود چنانکه بسیاری از علف کش های مصرفی برای گندم و ذرت می توانند در خاک باقی بمانند و به محصولات بعدی آسیب برسانند. علف کش های بادوام در خاک می توانند باعث مرگ درختان جوان، کاهش رشد و آسیب به سیستم ریشه ای درختان گردند. سیستم ریشه ای آسیب دیده را نمی توان به آسانی شناخت مگر اینکه در پایان فصل و یا زمانیکه گیاه تحت تنش قرار گیرد. نشانه بارز آسیب دیدگی سیستم ریشه ای شامل اضمحلال (collapse) ناگهانی درخت است

عموما ۳ دسته از علف کش هایی که در ردیف محصولات زراعی باغات میوه مصرف می شوند، قادرند در خاک دوام آورند و سبب خسارت به گیاهان جدید و آتی شوند: الف) سولفونيل اوره ها (Sulfonylureas) نظیر اسامی تجارتی : ” Accent
” ، ” Escort
” و
“Pinnacle”_
ب) “آمیدازیلینون” (Imidazilinones نظیر اسامی تجارتی : ” Pursuit
” ، ” Raptor ” و
“Steel”
پ) تریازین ها (Triazines) نظیر اسامی تجارتی : “آترازین” برای کاربرد در اراضی زراعی و “سیمازین” برای کاربرد در باغات میوه. این دو نوع از علف کش های اخیر باعث کلروزیس نقاط رشد و بخش های جدیدالرشد و همچنین ممانعت از رشد ریشه ها می شوند. آترازین باعث توقف فتوسنتز می گردد و برگ های قدیمی را به زردی گرایش می دهد

دوام علف کش های (herbicide persistence) مصرفی در مرحله آماده سازی بستر باغات بستگی به نوع خاک و شرایط محیطی دارد. تجزیه (breakdown) علف کش ها در خاک ها در اثر عواملی چون : الف) زوال میکربی (microbial degredation) و ب ) هیدرولیز شیمیایی (chemical hydrolysis) وقوع می یابد. هر دو عامل فوق نیازمند مرطوب بودن خاک و گرم بودن هوا می باشند زیرا هوای سرد و خاک خشک سبب زوال تدریجی علف کش ها می گردند در حالیکه مرطوب بوده خاک و گرم بودن هوا بر سرعت زوال علف کش ها می افزایند (۸۷). —- PH و مقدار مواد آلی خاک نیز در زوال علف کش ها تأثیر گذارند. بعنوان مثال زوال شیمیایی برخی از علف کش ها در خاک هایی با PH بالاتر از ۵ / ۶ بکندی صورت می گیرد. همچنین شناخته شده است که اگر PH خاک حدود ۶ و یا کمتر باشد آنگاه تجزیه میکربی علف کش ها بکندی انجام خواهد پذیرفت

در زمان غرس نهال ها هرگاه مشکوک به وجود بقایای علف کش های پیشین در خاک هستید، باید به ارزیابی زیستی (bioassay) خاک بپردازید. برای این منظور ابتدا نمونه های کوچکی از خاک را جمع آوری کنید و آنها را در بشقاب های رشد (growing flat) کوچکی قرار دهید سپس بذور گراس ها و یا یولاف را در آن بکارید و میزان جوانه زنی آنها را بررسی کنید. در صورتیکه بقایای علف کش ها در خاک موجود باشند آنگاه از میزان جوانه زنی و رشد کمتری در مقایسه با شاهد برخوردار می شوند وگرنه محدودیتی برای کاشت گراس ها از نظر بقایای علف کش ها در خاک وجود ندارد.