معرفی گل شمعدانی

روش نگهداری از گل شمعدانی

نام علمی : Pelargonium

شمعدانی‌‌هائی را که در گلکاری مورد استفاده قرار می‌گیرند به چهار طبقه تقسیم می‌نمایند.

1- شمعدانی معمولی (p. x hortorum): که در جنس شمعدانی معمولی هورتوروم مجتمع شده‌اند. بیشتر در باغات و باغچه‌‌ها کشت می‌شود. در این جنس، گونه شمعدانی معمولی زونال zonale که در روی برگ آن‌ها حلقه تیره رنگی بشکل نعل مشاهده میشود مورد استفاده است. گل‌ها به رنگ‌های قرمز، صورتی، سفید، کم پَر، پُرپَر، دیده می‌شود.گونه حلقه ای یا زونال (zonale) دارای واریته‌‌های متعددی است و در ایران اکثرا از ارقام زیر استفاده میشود.

شمعدانی هلوئی: واریته ای است به ارتفاع 40 – 50 سانتیمتر، برگ‌ها درشت گل‌ها صورتی مایل به نارنجی.

شمعدانی سفید: برگ‌ها کوچک، گل‌ها سفید کم پَر یا پُر پَر.

شمعدانی نقره‌ای: اطراف برگ‌ها در این واریته به رنگ سفید نقره‌ای و وسط آن سبز رنگ و گل‌ها برنگ قرمز تند است.

شمعدانی ترمه‌ای: در این واریته حلقه وسطی دایره ای شکل به رنگ زرد مایل به قرمز و خود برگ‌ها به رنگ زرد تیره میباشد. گل‌ها به رنگ صورتی تند و کم پَر است. برگ‌های این واریته زینتی میباشد.

شمعدانی طلائی: برگ‌ها به رنگ‌های زرد و سبز است. گل‌ها قرمز و پُرپَر. در این دسته حلقه وسطی برگ‌ها در بعضی بکلی از بین رفته و در برخی کاملا نمایان است. این واریته هم برگش زینتی است.

شمعدانی پیچ: شمعدانی پیچ یا شمعدانی برگ عشقه‌ای (p. peltatum): شاخه‌های این نوع شمعدانی نازک و بعضی از ارقام آن بطول یک متر یا بیشتر می‌رسد.

شمعدانی اژدر

شمعدانی اژدر (p. domesticum): که بیش از یک واریته از آن بنام شمعدانی گل درشت (grandiflorum)در ایران کشت نمی شود. بلندی این واریته 50 – 60 سانتیمتر است.برگ‌ها درشت، به رنگ سبز تیره و چین دار، گل‌ها درشت به رنگ‌های مختلف قرمز، زرد، بنفش، و سفید، یک رنگ و یا دو رنگ می‌باشد.

شمعدانی عطری

شمعدانی عطری (p. capitatum): برگ‌ها کرکدار و دارای عطری است شبیه عطر گل سرخ و برای تهیه اسانس از آن استفاده میشود. گل‌ها کوچک برنگ ارغوانی. گل شمعدانی عطری در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

شرایط لازم برای شمعدانی :

خاک: خاک مناسب شمعدانی خاکی است که اگر آنرا در دست بفشاریم به زحمت بهم بچسبد یعنی کمی سنگین باشد. اگر زیاد بهم بچسبد معلوم می‌شود رس آن زیاد است و خاک تکه تکه می‌شود. اگر به آسانی دانه‌های خاک از هم بپاشد معلوم می‌شود خیلی سبک است و مناسب شمعدانی نیست.

خاک شمعدانی تشکیل میشود از یک قسمت خاک برگ پوسیده، دو قسمت خاک مرغوب باغچه، و یک قسمت شن زبر و یک قسمت کود گاوی پوسیده.

در نقاطی که تابستان خیلی گرم دارد، %50 از خاک گلدان از تورب توصیه می‌شود، برای اینکه رطوبت را بهتر نگهدارد. هرچند تورب زیاد و خاک برگ زیاد مانع رشد شمعدانی است زیرا ترشی (اسیدیته) خاک را بالا میبرد (اسیدیته برای شمعدانی باید بین شش و نیم تا هفت باشد).

غذا: همانطوریکه می‌دانید کود فسفره برای تقویت ریشه و کود ازته برای ازدیاد شاخ و برگ و کود پتاسی برای تولید گل و میوه مفید است. تناسب این عناصر موثرتر از میزان مواد غذائی است.

اگر با دادن کود دامی، کود ازته هم زیاد بدهیم، شاخه‌های شمعدانی طویل می‌شود و برگ‌ها هم بزرگ می‌گردد. و این همان گلدان‌هائی است که باغبان به آن‌ها گرسنگی می‌دهد و مدتی به آن‌ها کود نمی‌دهد، بطور خلاصه از اردیبهشت تا مهر ماه هر ماه یکمرتبه باید کود تجارتی به شمعدانی داده شود ودر زمستان از کود دادن باید خودداری کرد. کود را موقعی به گیاه می‌دهند که ریشه گلدان را پُر کرده باشد.

آب: شمعدانی در اعضای خود آب را ذخیره می‌کند. این گیاه خیلی سریع و بمقدار زیاد می‌تواند آب را جذب کند. بهمین دلیل است که وقتی خاک خیس است باوجودیکه آب زیاد برایش مناسب نیست معذالک آنرا جذب می‌کند (در صورتیکه برای اغلب نباتات این آب زیاد ضرر میرساند) در هر حال در تابستان موقعی که بوته شمعدانی گل دارد به آب نسبتا زیاد احتیاج دارد. در روز‌های کوتاه زمستان و در حرارت کم، آب دادن را برای چند هفته باید قطع کرد. ولی وقتی گیاه در حال فعالیت است هیچوقت نباید رطوبت خاک قطع شود. وقتی شمعدانی کاملا خشکی می‌بیند پوست ساقه سفت و خشبی می‌شود و بعضی از ریشه‌های لطیف و سفید رنگ از بین میروند. برگرداندن این حالت بحالت اولیه خیلی طول می‌کشد.
در شمعدانی‌های گلدانی باید طوری آب داد که خاک گلدان کاملا خیس شود و بعد از آن هروقت خاک کاملا خشک شد باید آب داد.
میزان و موقع آب دادن بستگی به وضع خود گیاه و حرارت هوا و رطوبت جوی دارد. در روز‌های خیلی گرم یا روز‌هائی که باد‌های خشک می‌وزد، در وسط تابستان به شمعدانی باید روزی دو مرتبه آب داد. وقتی شدت نور کم است یا رطوبت زیاد است اصولا گیاه به آب نیاز ندارد. اگر شدت آفتاب زیاد است بهتر است به گلدان‌ها سایه بدهند تا به این وسیله تعریق در نبات کم شود و این کار بهتر از آن است که مرتبا به گلدان‌ها آب بدهند. ارقام شمعدانی عطری و پیچ و اژدر نسبت به شمعدانی معمولی بیشتر به آب احتیاج دارند.
هوا: می‌گویند شمعدانی رطوبت جوی را لازم ندارد. این صحیح است، شمعدانی مثل سرخس، گلخانه مرطوب را دوست ندارد. ولی نباید محیط هم زیاده از حد خشک باشد. بنظر می‌آید خیلی از شمعدانی‌ها هوای خشک را می‌پسندند وعده کمی هم حتما خشکی زیاد هوا را لازم ندارند. رطوبت جوی برای گیاه شمعدانی مضر نیست. ولی برای غنچه‌‌ها ضرر دارد. در آخر روز که حرارت پائین می‌آید، رطوبت زیاد می‌شود و در شب ممکن است گلبرگ‌ها مرطوب شوند و گل‌ها بگندد.

روشنائی: 
هرچند وطن اصلی شمعدانی سرزمین آفتاب درخشان است ولی شمعدانی که در منزل و باغچه عمل میآورند به نور شدید احتیاج محدودی دارد. شمعدانی در محل سایه و قسمت شمالی ساختمان گل نمی کند و همچنین گوشه ای تاریک محل مناسبی برای کاشت شمعدانی نیست. در نقاط سایه شاخ و برگ آن زیاد شده و شاخه ‌هایش طویل و آبکی میشود. اگر در گلخانه و یا در تابستان سایه به آن ندهیم رنگ براق شمعدانی از بین می‌رود. نقاط کاملا آفتابی چه در گلخانه و چه در خارج گلخانه برای شمعدانی مضر است.

حرارت:

حرارت مطلوب برای شمعدانی بین 13 – 18 درجه سانتیگراد است. هرچند در حرارت‌های بالا هم زنده میماند. حرارت بین 43 – 44 درجه کلیه ارقام شمعدانی را از بین می‌برد. حرارت مناسب برای شمعدانی عطری و اژدر بین 7 – 14 درجه سانتیگراد است که در این حرارت‌‌ها بهتر رشد می‌کند. بعضی از ارقام شمعدانی زونال یا حلقه ای تا 10 درجه سرمای زیر صفر را هم تحمل می‌کنند.

گلدان‌ها:

گلدان‌های سفالی برای شمعدانی مناسب است. مخصوصآ در گلخانه‌‌ها اگر شمعدانی را در گلدان کوچکتر بکارند مناسب تر است تا گلدان‌های بزرگنر. وقتی قلمه‌‌ها ریشه دار شدند باید آن‌ها را در گلدان استکانی ( 5 سانتیمترقطر د‌هانه ) کاشت و بعد از گلدان اولی به گلدان فرنگی کوچک ( 7 – 5/8 سانتیمتر قطر د‌هانه ) منتقل کنند. خاک گلدان باید کمی سفت و با ثبات باشد. یعنی مقدار رس بیشتر از حدی باشد که قبلا گفته شده، نه اینکه سخت و سفت و سنگین باشد.

خرید گلدان وقتی انجام می‌شود که ریشه‌‌ها بتازگی به بدنه گلدان رسیده باشند، نه اینکه صبر کنند تا علائم گرسنگی در گیاه ظاهر شود.

موقع گل کردن بوته جوان در گلدان بتدریج عوض می‌شود احتیاجی به کود اضافی نیست.اندازه گلدانی که گیاه در آن گل می‌کند بستگی به واریته شمعدانی دارد: بعضی در گلدان کوچک و بعضی در گلدان فرنگی بزرگ و عده‌ای در گلدان خیاری (17 سانتیمتر قطر د‌هانه) خوب گل میکنند.

متوقف کردن رشد بوته‌‌ها:

بیشتر انواع شمعدانی را اگر بحال خود بگذارند یک ساقه اصلی می‌دهد و وقتی این ساقه رشد کافی کرد، که اغلب گل هم ندارد، شاخه‌های اطراف بیرون می‌آیند. این وضعیت رضایت بخش نیست. ولی اگر سر ساقه اصلی را ببریم یعنی پنسمان کنیم، دو جوانه نزدیک محل قطع رشد می‌کنند و این‌ها هم بنوبه خود تا حدی رشد کرده و از آن ببعد شاخه‌های جانبی رشد می‌کنند. منظور از متوقف کردن رشد، هم آهنگ و هم زمان کردن رشد جوانه‌‌ها می‌باشد.

شروع رشد شمعدانی در بهار و توقف در رشد و تولید گل آن در اواسط تابستان است. شروع مجدد رشد در موقع کوتاه شدن روز یعنی پائیز است. موقع قلمه گرفتن، معمولا در آخر مرداد و اوائل شهریور می‌باشد که گیاه مادری از قدرت و قوت کاملی برخوردار است. قلمه ‌هائی که گرفته میشود در آخر مهرماه دارای ریشه کامل می‌باشند و می‌توان آن‌ها را در گلدان 5/8 سانتیمتر قطر کاشت. در همین موقع که قلمه‌های ریشه دار جابجا میشود و باید از نقطه نموی قلمه، سربرداری (پنسمان) شود. شاخه ‌هائی که قبل از نیمه زمستان رشد می‌کنند از رشد دو یا سه جوانه چانبی سرچشمه می‌گیرند. رشد زیاد شاخه‌‌ها تا اوایل بهمن ماه احتمالا شروع نمی شود. در این موقع در ظرف چند هفته شاخه‌های جوان جانبی شاخه‌های مجددی میدهند که دو یا سه بند دارند. این‌ها هم باید سر برداری شوند. بنابراین برای تقویت بوته باید سعی کرد که شاخه‌های بیشتری ایجاد گردد.

در اواخر اسفند رشد شاخه‌‌ها و ریشه‌‌ها زیاد می‌شود و در این موقع است که تغییر اندازه گلدان لازم میباشد. باید بوته‌‌ها را به گلدانی که قطر د‌هانه آن 11 سانتیمتر باشد منتقل نمود. این تغییر گلدان ممکن است رشد بوته را مجددآ متوقف کند.

در اواسط فروردین اگر رشد خیلی زیاد است قسمتی از سرشاخه‌‌ها باید سر برداری شود و این آخرین پنسمان است. در اواسط خرداد بوته باید در یک حالت کامل باشد.

بعضی از انواع شمعدانی‌‌ها بیش از یک یا دو ساقه نمی دهند ولی بعصی پُر شاخ و بگند و احتیاج زیادی به سربرداری ندارند. فقط ممکن است گل دادن بوته را به عقب بیاندازد.