هرس درختچه و درختان زینتی:

هرس به معنی قطع قسمت هایی از گیاه که باعث تغییر شرایط بیرونی و درونی و هدایت نحوه رشد و باربری درختان میشود.بطور کلی تربیت و هرس درختان جوان از زمان کاشت شروع شده تا زمان بلوغ ادامه دارد.بدون انجام هرس،درختان حالت خود را از دست داده و از محصول دهی آن کاسته خواهد شد.تربیت به معنی شکل و فرمی است که هرس در آن پیاده سازی می شود.

اهداف اصلی هرس به شرح زیر است:

1)حذف شاخه های نا به جا،بدشکل،یا آلوده

2)تناسب شاخه های در تمامی قسمت های درخت جهت استفاده بهینه از هوا و نور خورشید

3)حذ ف نرک ها،پاجوش ها،ریشه جوش ها و تنه جوش ها

4)فرم دهی به درخت در سال اول و پیروی از آن فرم و شکل در سال های بعدی

5)برقراری تعادل بین اندام های هوایی و اندام های زیر زمینی

6)شکل سازی و فرم دادن به گیاهان زینتی نظیر اشکال هندسی و غیر هندسی در درختچه ها و درختان

کارایی هرس در درختان و درختچه ها به شرح زیر است:

1)فرم دهی

زیبا سازی فضای سبز با فرم دهی مطلوب درختان و درختچه ها امکان پذیر است.استفاده از هرس باعث تسهیل هوا دهی در بین شاخه ها و همچنین رسیدن نور خورشید به داخل تاج درخت خواهد شد.

2)افزایش عمر درخت

هرس به موقع و صحیح باعث ایجاد تعادل در جذب و دفع مواد شده و رشد گیاه از نظر رویشی و زایشی به تعادل می رسد.هرس باعث شادابی و جوانی درختان و درختچه ها شده و عمر گیاه را افزایش خواهد داد.

3)افزایش رشد گیاه

قدرت رشد درخت از مهترین عواملی می باشد که به نوع و میزان هرس وابسته می باشد.معمولا هرس در فصل زمستان اتفاق می افتد که به آن هرس سیاه می گویند.اگر هرس باعث قطع تعداد قابل توجهی از شاخه برگ های درختان شود به آن هرس سنگین و در صورتیکه فقط به سر زنی و حذف چند شاخه محدود منتهی شود به آن هرس سبک می گویند.در صورتی که هرس در فصل بهار یا تابستان انجام گیرد به آن هرس سبز یا هرس تابستانه اطلاق می شود.معمولا هرس تابستانه و بهاره در مورد تعداد زیادی از درختچه های زینتی بعد از اتمام گلدهی اتفاق می افتد.

4)افزایش کیفیت میوه و جلوگیری از ریزش آن

با هرس می توان قدرت رشد درختان را افزایش داد که در نهایت باعث بالا رفتن کیفیت شکوفه های دزختان خواهد شد با هرس صحیح در زمستان یا اوایل بهار قبل از باز شدن جوانه های گل می توان مقدار قابل توحهی مواد ذخیره را به جوانه رساند که در نتیجه  آن میوه های بدست آمده مرغوبتر خواهد شد.تعادل بخشی بین مواد ذخیره ای و قدرت جذب و دفع مواد در گیاه با انجام هرس امکان پذیر است.

دستورالعمل عمومی هرس درختان زینتی:

در سال اول طول شاخه های جانبی را به اندازه ای هرس نمایید تا میزان آن به نصف تقلیل یابد.باید شاخه های روییده در پایین تنه اصلی بطور کلی قطع شود و در سال دوم و سوم و سال های بععدی هرس را ادامه دهید.بطوریکه شاخه های پایینی تنه اصلی را کاملا قطع کرده و شاخه های جانبی  وسطی را به نصف طول خود کاهش دهید.در درختان زینتی خزان کننده شکل گیری و فرم بندی  آن خودکار انجام می گیرد و هرس در آنها در حد پایینی صورت گرفته و بیشتر شاخه هایی حذف می شوند که در صورت عدم هرس فرم طبیعی درخت را برهم زند.

هرس درختان زینتی و خزان کننده:

بطور کلی درختان زینتی خزان کننده بصورت طبیعی به فرم دهی می رسند و هرس کمترین نقش را در شکل دهی آنها دارد.در زمان کاشت این نوع درختان آن را بوسیله قیم استوار نموده  و در اوایل پاییز یا اواسط زمستان سال اول شاخه های پایینی که مماس بر زمین می باشند را حذف نموده و مابقی شاخه ها به جزء شاخه های صدمه دیده در حالت قبلی باقی می مانند.در سال دوم گروه قیم به اندازه ای شل می شود تا از صدمه زدن به درخت جلوگیری شود.در اواسط تا اواخار پاییز سال دوم کلیه شاخه های جانبی در قائده گیاه و مماس با سطح زمین قطع می شوند.در سال سوم به بعد قیم حذف شده و شاخه پیش آهنگ مرکزی را حذف می کنند.در پاییز یا زمستان سال سوم شاخه های بد جا که تعادل رشد درخت را بر هم می زنند حذف می شود.در سال های بعدی در صورت نیاز و در فصول رکورد عمل هرس انجام می گیرد.زمان هرس رابطه ی مستقیم با نوع  گیاه و همچنین نوع هرس دارد.در صورت هرس درختان در فصل پاییز بدلیل کاهش جذب و دفع مواد در گیاه نسبت به فصل بهار،محل زخم حاصل از هرس بهبود نخواهد یافت.بطور کلی هرس زمستانه و هرس تابستانه از نظر باغداران از جایگاه ویژه ای برخوردار است.هرس زمستانه زمانی اتفاق می افتد که برگ های درختان ریزش نموده یا  شروع به ریزش نمایید و یا جوانه ها متورم شده ولی هنوز شکوفه نشده اند.این نوع هرس تمام مدت پاییز و زمستان قابل انجام است.هرس زمستانه از نظر برخی از کارشناسان باعث تقویت مختلف گیاه و همچنین افزایش شاخ و برگ درخت خواهد شد.هرس شدید زمستانه باعث به تعویق افتادن باردهی شده و امکان سرمازدگی درخت را افزایش می دهد.هرس تابستانه یا سبز روی میوه دهی موثر بوده و بسته به نوع پایه،پیوندک،خاک و آب و هوای هر منطقه متغیر است.هرس شدید تابستانه شاخه ها باعث به تعویق افتادن باروری درختان شود و در مقابل رشد و نمو شاخه ها و برگ ها را افزایش می دهد هرس تابستانه صرفا شامل قطع شاخه ها نمی شود،بلکه می توان برگ هایی از درختان را حذف نمود.بهترین زمان بر حسب اهداف مورد نظر،رعایت شرایط محیطی و سرعت رشد از اوایل اردیبهشت تا اواسط تیرماه متغیر است.

هرس فرمی و تزئینی درختان غیر مثمر:

به دلیل تنموع و تعدد درختان و درختچه های زینتی در پارک ها و فضای سبز می توان بر حسب سلیقه و کاربرد،درختان را به اشکال مختلفی در آورد.اصول اصلی در فرم دهی هرس بستگی به مدل و سلیقه هرس کننده و هنر او دارد.عملیات فرم دهی در اوایل پاییز یا اواسط بهار روی درختان صورت می گیرد و ایجاد فرم و اسکلت اولیه در فصل پاییز انجام شده و فرم نهایی از نظر هرس سبز در فصل رویشی گیاه اجرا می گردد.درختان سوزنی بزرگو درختچه های پهن برگ همیشه سبز به راحتی قابلیت فره دهی دارند.گیاهانی که با رشد زیاد به سرعت فرم خود را از دست می دهند،نمی توان به عنوان  پرچین از آنها استفاده کرد.در مقابل گیاهانی که دارای قابلیت هرس بالایی هستند،برای پرچین فرم دهی شده از اهمیت فوق العاد ای برخوردار می باشند.عملیات هرس به گونه ای است که بر حسب ارتفاع یا شکل مورد نظر در ابتدا طراحی و خط کشی انجام گرفته و در ادامه عمل هرس انجام می گیرد.

گیاهان خزان کننده پرچین بعد از کشت باید به 30-20 سانتی متر هرس شوند و سپس در سال اول به همان حالت باقی بمانند.در سال دوم که گیاهان بیشتر از 10 سانتی متر از سل قبل رشد کردند،هرس می شوند در هر نوبت هرس پرچین 10 سانتی متر بلندتر و2-1 ساتی متر پهن تر می شود.

استفاده از هرس جدید برای پرچین هایی که فرم خود را از دست داده اند،کاربرد دارد.گیاهان سوزنی برگ همیشه سبز نیازی به هرس زود هنگام ندارند.هرس عمودی پرچین ها باعث کاهش ورود هوا و نور به داخل پرچین ها خواهد شد و در نتیجه از کیفیت رشد آن به میزان قابل توجهی کاسته می شود.مناسب ترین زاویه یک انحراف 5 سانتی متری در هر 30 سانتی متر ارتفاع از حالت عمود است.در صورت پهن و بلند بودن پرچین باید آن را از یک سمت شروع به هرس نمود و این عمل را در سمت دیگر نیز تکرار کرد.سرخدار و خاس از همیشه سبزها ولیک و فندق از گیاهان خزان کننده پرچین می باشند.

جهت ایجاد دیوار سبز با رنگ و بافت یکنواخت باید از گیاهان یک گونه و واریته استفاده شود.در کشورمان برک نو ،شمشاد و ترون در کشت پرچین ها مورد استفاده زیادی دارند.عامل مهم در انتخاب گیاه بعنوان پرچین میزان نیاز آن به سربرداری است دو گونه برگ نو و ترون در سال یکبار سربرداری می شوند.سرخدار از بهترین نمونه جهت ایجاد پرچین به حساب می آید.این گیاه به دلیل تراکم شاخه و برگ قابلیت ساخت اشکال هندسی را براحتی دارد.در مقابل شمشاد بدلیل رشد پایین کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.ایجاد پرچین در جذابیت فضای سبز بسیار موثر است.با هرس گیاهان با شاخ و برگ فشرده میتوان دیوار سبز ایجاد نمود تا چشم هر بیننده ای را به خود خیره کند.پس از کشت گیاهان نظیرترون یا برگ نو همزمان درختان تربیت پذیر می توان کشت و طوری    آنها را تربیت و هرس نمود تا از ارتفاع 2 متری به بالا دارای شاخ و برگ باشند.فاصله بین درختان عقب و جلو باید به گونه ای باشد که سایه ایجاد نکند تا باعث کاهش رشد و نمو گیاهان حاشیه ای شود.

هرس درختچه های رینتی:

در هرس درختچه های زینتی بلعکس درختان زینتی هدف اصلی پراکنش شاخه ها در جهت افزایش زیبایی و تلطیف بینایی بازدید کنندگان می باشد. برای خرید گل درختچه هایی که تولید گل می کنند عادت در گلدهی و زمان گلدهی و اینکه روی چه شاخه هایی و با چه سنی به مرحله گلدهی می رسند از اهمیت زیادی برخوردارند.بطور کلی هرس درختچه هایی زینتی به دو گروه خزان کننده و همیشه سبز تقسیم میشود.

گروه اول شامل 3 نوع مختلف می باشد:

1)درختچه هایی که به هرس کمتری نیاز دارند.ماگنولیا و افرای ژاپنی از این دسته می باشد.

2)درختچه هایی که گل های آن روی شاخه های فصل قبل قرار می گیرند.هورتانسیا و یاس زرد از نمونه بارز آن می باشد.

3)درختچه هایی که بیشتر در فصل یهار نیاز به هرس دارند.درختچه دم موشی و اسپیره از مهمترین آنهاست.

نکات مهم در زمان هرس درختچه ها به شرح زیر است:

1)در زمان هرس باید از زمان گلدهی سن شاخه گل دهنده درختچه های زینتی اطلاعات کافی داشت تا عمل هرس در بهترین زمان ممکن صورت گیرد.

2)وسایل هرس باید عاری از هر گونه بیماری باشد.

3)در صورت مشاهده هر گونه بیماری و همچنین خشک شدن شاخه ها،بلافاصله هرس درختچه ها انجام گیرد.

4)در زمان هرس شاخه های قطور باید از چسب هرس استفاده نمود.

5)درختچه هایی که از فصل بهار به گلدهی می رسند باید بلافاصله بعد از اتمام گلدهی هرس شوند.

6)با رشد شاخه های ناخواسته و ضعیف و مشاهده شاخه های خشک در درختچه ها عمل هرس انجام شود.

هرس و فرم دهی درختان:

با هرس و فرم دهی درختان سوزنی برگ و درختچه های بوته ای می توان منظره زیبا و چشم نوازی ایجاد نمود.بطور کلی طراحی و شکل دهی اغلب درختان غیر مثمر شبیه هم بوده و ضروری است در ابتدا با شناخت چگونگی رویش گیاه طرح اولیه را آماده نمود و در ادامه فصل رویشی طی چند سال و به تدریج شکل واقعی و مورد نظر را به گیاه داد.بار گیری درختان جوان جهت بوجود آورن اشکال مورد نظر از اهمیت زیدی برخوردار است.با این شرایط می توان از ابتدا به درخت شکل مورد نظر را بخشید تا شکا و فرم نهایی درخت طی 4-3 سال پس از هرس حاص شود.معمولا در سال اول کشت هیچ گونه هرسی صورت نمی گیرد

نکات اصولی جهت شکل دهی درختان جوان در انواع شکل های ساده به شرح زیر است:

1)بایکرد به شکل طبیعی درختان و محل شاخه های آن دقت کامل داشت.

2)در نظر گرفتن اشکال ساده و قابل فهم بخصوص برای افرادی که تازه کار هستند از اهمیت خواصی بخوردار است.

3)باید در زمان هرس شکا و فرم طبیعی درخت را در نظر گرفت و حدالامکان از تغیرات زیاد در درخت چشم پوشی کرد.

آسان ترین شکل هرس حالت مخروطی و هرمی است.در صورت ایجاد اشکال پیچیده می توان از سیم یا بامبو کمک گرفت.استفاده از اشکال هندسی در زمان هرس این ویزگی را دارد که بتوان اشکال دیگری بدان اضاف نمود.بدین صورت که با افزودن قیم به درختان در حالت کروی بتدریج و بر حسب گذشت زمان اشکال دیگری بوجود می آید.